7. SINT-PIETERSABDIJ (GENT /GAND) 8. V.U.B. / U.L.B. BRUSSEL / BRUXELLES
ARTIKELS VAN / IN:
JAN-EMIEL DAELE (SCHRIFT) UITNODIGING VUB / ULB LUMEN
NUMEN (CATALOGUS) POURQUOI PAS? AFFICHE CONCERT
MEDEDELING: GROEP LUMEN NUMEN IN ST.PIETERSABDIJ TE GENT 1972
Donderdag 28 september 18 u.
Vernissage: tentoonstelling lumen-Numen, werken van Robert Aerts, Jean Bazaine, Kari Bert, Pierre Bonnard, Emiel De Keyser, Gilberte De Leger, Serge Largot, Pierre Lots, Jaqueline Marlier, Michèle Marlier, Roland Monteyne, Romano Oscari, John Quivron, Marcel Rademakers, Paulette Van Loo, Nicole Veys, Vlerick. Lumen-Numen wordt voorgesteld aan het publiek door Jan Pieter Ballegeer. (tentoonstelling open tot en met 22 oktober)
Zondag 8 oktober, 10 u.30.
Literatuur "Het Numineuze in de poëzie".
De volgende dichters lezen hun werk voor: Kari Bert, Marcel Bogaerts, Gilberte De leger, Serge Largot, Pol Le Roy, Marcel Rademakers (Mark Meekers), Annie Reniers, Lucienne Stassaert, Irène Van Kerkhoven, Erik van Ruysbeek, Jo Verbrugghen. Inleider: Jo Verbrugghen.
Zondag 15 oktober, 10 u.30.
Colloquium: "Lumen-Numen en de hedendaagse kunst". (met audio-visueel materiaal)
Moderator: Karel Geirlandt
Deelnemers: Kari Bert, J.-P. van Tieghem... en het publiek.
(Jan Emiel Daele, Bijvoegsel bij SCHRIFT, driemaandelijks literair tijdschrift, nr. 13, juni 1972)
*
AU PLAN DE L'ART PICTURAL D'AUJOURD'HUI
"Au plan de l'art pictural d'aujourd'hui il est possible de vivre la présence du Numineux de la manière la plus parfaite dansles vitraux de Jean Bazaine (Église St-Séverin à Paris).
L'effet du vitrail, né de la magie de la couleur et de la lumière qui la traverse, enveloppe l'être d'un nuage de ravissement. Lorsque le soleil coule à travers le vitrail, un effet de kaléidoscope, de couleur-lumière asperge l'homme et l'environne. La couleur tend à redevenir lumière. Ce devenir est semé profondément dans le coeur.
Donc longtemps avant sa soeur batarde, l'art psychédélique, qui tenta le même but, l'art du vitrail enchantait ainsi depuis des siècles les âmes.
Le symbole provoque cet enchantement... cette maieutique, d'une manière statique-magique. Le symbole agit d'une part par sa propre charge magique, d'autre part et avant tout, par la méditation du spectateur.
Le vitrail par contre, opère d'une manière dynamique-magique. Le jeu du soleil et de la lumière, traversant le vitrail, nébulise une sorte d'extase qui "agit" d'une façon directe. L'être, qu'il en soit conscient ou non, subit l'effet toujours positif de la couleur qui tend à redevenir lumière.Il participe et fait partie du processus continuel de la lumière qui prend une forme matérielle et de cette matière qui tend à redevenir lumière.
Le créateur d'une telle oeuvre, c.à.d. une oeuvre dans laquelle il est possible de retrouver la présence du Numineux de la manière la plus parfaite, est libéré de son moi. il reconnaît sa vie, donc sa création, pour de qu'elle est en essence: un état de lumière. Il aperçoit son moi et ce qui l'entoure comme une matière qui est née de la lumière. Il ressent ceci dans un temps (tout-jours) qui n'est plus parfaite, est libéré de son moi. Il reconnaît sa vie, donc sa création, pour de qu'elle est en essence: un état de lumière.
Ce que l'artiste, qui vit sur une "telle longueur d'onde" crée est numineux... est le Lumen Numen. Les oeuvres dans la présente exposition, avec leur force spécifique et leur qualité, en sont, chacune en soi, un témoignage. Elles témoignent du Lumen Numen peut être d'une manière moins parfaite que le vitrail, mais d'autre part, sous une autre forme.
La peinture sur toile a notamment les pouvoirs du miroir... L'action directe de la lumière nait d'une manière réfléchie, contrairement au vitrail où l'effet est produit d'une façon "passante".
Au vu des résultats actuels de l'intégration des arts, on constate que cette intégration n'est qu'un assemblage d'élements dont la seule parenté est leur aspect moderniste. La vraie intégration est le résultat du "compagnonnage" des différents arts, ayant chacun pour base une même vie spirituelle. On pourrait imaginer rencontrer les vitraux de Jean Bazaine, dans une architecture spéciallement conçue à cette fin: un espace blanc.
Dans cet espace se trouvent également des peintures et sculptures qui sont issues du Numen ou qui s'élèvent vers le Numen. Une littérature identique y est lue et de temps en temps à côté des résultats d'un "vrai" Ikebana, danse et musique du Lumen Numen se manifestent.
Revenons à l'exposition et à ses différents programmes.
Le but qui a été et est toujours celui des membres du lumen-Numen, est d'arriver à un compagnonnage. Car, d'une part, une exposition prise en soi est en fait quelque chose "d'impossible"... d'autre part, parce que le Lumen Numen ne se manifeste pas seulement dans le monde des arts plastiques, mais aussi en musique, littérature et parce que enfin, une "exposition" Lumen-Numen n'est pas une exposition de plus parmi tant d'autres qui se succèdent de semaine en semaine. Elle est une forme extérieure et visible pour tout le monde, du compagnonnage qui est à la base du groupe Lumen-Numen.
Il a été toujours de l'intention des ses artistes de découvrir le Numineux dans les autres formes d'art. Aujourd'hui, la 6ème exposition Lumen-Numen a réussi à réunir arts plastiques, colloque et littérature.
Le temple blanc pourra-t-il se réaliser un jour?
S'il existait le Lumen-Numen, comme groupe de ce temps, pourrait "disparaître". Un groupe ou une école repose sur des principes étroits tels que chef de file, membres, invités, jeunes. Lorqu'un groupe rejoint complètement sa vision la plus haute de la vie, alors la tâche des pionniers est accomplie. Lorsqu'un groupe disparaît (et avec lui ses idées) alors la tâche n'était que d'une utilité temporaire.
Enfin, le groupe s'appelle Lumen-Numen, non parce que les artistes travaillent d'une certaine manière, mais parce que le Numineux est le début (et la fin) d'un chemin absolument à parcourir. C'est un pôle vers lequel les membres du groupe sont attirés et qui guide leur vie et leur travail. En d'autres termes, même si tous ces noms, ces "egos temporels" disparaissent, même si ces artistes ne peignent et n'exposent plus, le Numen Numen existera encore, attendant une autre occasion de s'extérioriser ou de s'incarner.
Cette 6ème exposition Lumen Numen est en même temps un 10ème anniversaire. En 1962 le groupe "Onderaards" vit le jour à Anvers. De "Onderaaards" naquit plus tard le Lumen Numen. Ceci était la conséquence (logique) des idées Onderaards qui réunissaient des gens tels que: Roger Baert, Fred Bervoets, Marc Claus, Wybrand Ganzevoort, Ferre Grignard, Fred Kersting, Rudy Meekers, Theo Melens, Julia Ong-a-ban, Marcel Rademakers, Lucienne Stassaert, Bob Van den Bossche, Leon Van Essche, Wim Van de Velde, Frans Vanderwildt, Wout Vercammen, Roger Wouters, pour les arts plastiques, et des écrivains tels que Marcel Bogaerts, Jan Diels, Max Kazan, Ben Klein, Serge Largot, Rudy Meekers, Lucienne Stassaert, Leon Van Essche, Irène Van Kerkhoven, Marcel Van Maele.
Ces gens (on les appellait souvent "outsiders" ou "maudits") par leur conception de vie qui était le point de départ de leur art, vivaient souvent dans des situations de paroxysme qui devenaient donner naissance à une conscience supérieure.
Quelques uns, en qui la "Maieutique" s'était accomplie, trouvèrent, après des années, le chemin difficile qui les menèrent de la conscience abyssale vers la lumière.
De 1962 à 1967, 5 années de recherche et de travail passent. En 1967 la première exposition Lumen-Numen eut lieu à la Galerie Campo à Anvers.
Exposition Galerie Campo 1967: "... Ces artistes ne prétendent pas avoir déjà atteint le numineux même, mais ils prétendent bien que: rechercher consciemment la lumière et en approfondir le rôle doit nécessairement conduire à
l'illumination. La Lumière matérialisée sur la toile devient symbole. Ceci veut dire qu'elle peut être un guide vers une autre manière d'être. Le peintre qui approche de plus en plus la lumière, en peignant, donc en travaillant et en vivant, se trouve de plus en plus en état de méditation. Cette manière de voir et de travailler peut être un "chemin". Un chemin qui diffère profondément de l'exploration de l'inconscient, de la construction et de l'assemblage d'objets sans sens, du jeu facile, de l'acceptation ou de la contestation de notre american way of live de la quantité, du psychedelisme confus et trahissant.
L'Occident (pour des raisons spéculatives?) soulève encore la stérile problématique de savoir si l'oeuvre d'art peur être autre chose "qu'un combat pour l'ange" alors que ce problème, dès son apparition, est résolu et a trouvé sa juste place dans d'autres cultures.
Par exemple de nombreuses formes de notre art occidental moderniste sont utilisées, au Japon notamment, comme éléments de décoration. Là les formes de notre "raffinement" occidental (et américain) ont trouvé leur juste place. Là elles ne sont pas considérées comme de l'art, mais comme décors, comme embellissement, et ceci, malgré le grand respect (ou, l'imitation!) du Japon vis-à-vis de notre civilisation.
En effet, à notre art moderniste occidental, le Japon peut opposer l'art d'un Teshigahara qui a ramené, d'une façon naturelle et évidente, à son origine orientale, l'influence occidentale qu'il a pu subir."
SERGE LARGOT
La première exposition Lumen-Numen (1967) à la Galerie Campo présentait une "vraie" peinture qui ravissait un nouveau public. De cette exposition émanait une certitude: les artistes ne cherchaient pas à discuter, mais à témoigner...
"... Se demander si nous parcourons le bon chemin, et si nous le parcourons de la bonne manière, n'a pas de sens. Aujourd'hui nous parcourons de toute évidence ce chemin, et se demander si nous avons raison ou tort est une faiblesse de l'esprit, ou un processus d'évolution nécessaire. D'autre part, nous ne pouvons plus croire en cette culture occidentale qui semble actuellement avoir pour seul but: être de son temps. Nous ne pouvons croire en cette culture qui "conteste" sa société de consommation et qui chaque fois se laisse accaparer par elle.
Nous ne pouvons plus croire en cet art moderniste anémique qui ne semble plus réussir à provoquer des révolutions de fait, ou des révolutions dans l'esprit ou dans le coeur. Nous ne croyons pas non plus qu'il soit nécessaire de nier notre culture occidentale et de "se convertir" à l'Orient. A chaque homme ses atavismes. La philosophie et la culture occidentales sont aussi riches que celles de l'Orient. Si nous allons au-delà des formes exotériques et intellectuelles de notre civilisation, de notre philosophie, de notre religion, nous trouverons (niées ou cachées?) des sources spirituelles aussi riches que celles de l'Orient. Il suffit de ranimer ces sources qui nourrissaient les richesses spirituelles de notre passé, et d'en rendre l'eau potable pour l'avenir. De plus lorsque nous remarquons comment notre culture occidentale devient américaine (en Amérique), russe (en Russie), japonaise (au Japon)... etc., il est évident que la première et la plus haute responsabilité de notre culture est "de rester soi même".
Depuis "Onderaards" jusqu'à la première exposition Lumen Numen, beaucoup de changements eurent lieu dans le monde de l'art et dans la vie du groupe. Dans le monde extérieur se manifestait une succession toujours plus accélérée des "ismes" et de ses adeptes qui devenaient rapidement célèbres et qui étaient tout aussi rapidement oubliés.
Le groupe entretemps travaillait en silence. Certains ont quitté le groupe, surtout ceux qui ne parcouraient pas, ou ne pouvaient parcourir ce "chemin". D'autres se sont joint au groupe.
Le groupe sui s'appella Lumen Numen lors de sa première exposition en 1967 - et qui était déjà défendu depuis "Onderaards" par Philippe d'Arschot et plus tard par Erik Van Ruysbeek - ne se limitait pas aux seuls belges. Dès les premières expositions Lumen-Numen, on trouvait les oeuvres de (peintres et sculpteurs) Jean Bazaine, Jean Bertholle, Jean Le Moal, Jacques Germain, Pierre Tal Coat pour la France, le hongrois Imre Nagy, le libanais Dicran Daderian, l'italien Silvio Zanella, les allemands Henri Pfeiffer et Siegward Sprotte, les
hollandais Ben Koelman et Rudy Polder, le suédois Lars Sundberg et le suisse Jean Seiler. A côté de celles des belges (peintres et sculpteurs): Guy Adam, Kari Bert, Mark Claus, Emiel De Keyser, Gilberte de Leger, Marcel De Man, Jan Dries, Frans Joaquin, Serge Largot, Remo Martini, Roland Monteyne, Marcel Rademakers, Wim
Van de Velde, Roger Wouters, et de celles des précurseurs décédés: Jules Schmalzigaug et Philippe Morel (belges) et Jean Pajak (français).
Deux recueuils de poésie ont également vu le jour. "Het Numineuze in de poëzie" (I), éd. Fagne, Bruxelles, de Akhenaton à nos jours. "Le Numineux dans la poésie", II, éd. Poésie I, St-Germain-des-Prés, Parijs, Poésie
contemporaine, traduit du Néerlandais), qui réunit les noms de Marcel Bogaerts, Serge Largot, Pol Le Roy, Marcel Rademakers (Mark Meekers), Annie Reniers, Lucienne Stassaert, Irène Van Kerkhoven, Erik Van Ruysbeek.*
Cette 6ème exposition Lumen-Numen, cette exposition anniversaire rassemble les oeuvres de Jean Bazaine, Kari Bert, Emiel De Keyser, Gilberte De Leger, Serge Largot, Roland Monteyne (sculpteur), Marcel Rademakers, et comme invité pour la Belgique, Vlerick (première rencontre d'un peintre de la lumière, avec les peintres de la lumière).
1. Le groupe est devenu un noyau plus restreint mais plus réel.
2. Le visiteur de l'exposition remarquera la récente toile de Jean Bazaine. Qu'l y ait une telle toile en Belgique est un évènement.
3. Cette exposition présente l'évolution picturale de ceux qui forment aujourd'hui le noyau du groupe.
Des oeuvres de 1962 à 1972 ont été rassemblées afin de montrer clairement cette évolution.
4. Pour la première fois des jeunes sont présents, pour l'instant chacun avec une toile. On les appelle "jeunes" parce qu'ils le sont effectivement ou bien (pour les plus âgés), parce qu'ils viennent d'aborder, en tant que peintre, le numineux dans la peinture. Ce sont: Robert Aerts, Pierre Lots, Jacqueline Marlier, Michèle Marlier, Romani Oscari, John Quivron, Paulette Van Loo et Nicole Veys. Peut-être y a-t-il encore des jeunes que le groupe ne connaît pas? Peut-être le Numen Numen se poursuit-il déjà dans les générations à venir.
5. Cette 6ème exposition aura lieu à Gand, Bruxelles, Houffalize et Nevele." **
( Art., dans: Lumen Numen, nr. 6, Houffalize, 1972, p. 19-24)
----
* De aangekondigde bloemlezing is nooit verschenen bij gebrek aan financiële middelen
** De tentoonstellingen in Houffalize en Nevele gingen niet door
UITNODIGING VOOR DE TT. IN DE U.L.B.
*
IN DE PICTURALE KUNST
"In de picturale kunst die nu voortgebracht wordt, is er op geen volmaakter manier de aanwezigheid van het “Numineuze” te ervaren dan in de glasschilderijen van Jean Bazaine (Sint-Severinuskerk te Parijs).
Het effect van de glasschilderkunst dat veroorzaakt wordt door de magie van kleur en het er doorstromend daglicht, omhult de kerkzitter met wolken van bezinning. Wanneer de zon door het kleurglas stroomt dan wordt er dààr op de mens en op de omgeving een caleidoscopisch effect van louter lichtkleur gesprenkeld, en het “werken” van kleur naar licht wordt diep in het gemoed gezaaid. Aldus, lang vooraleer haar negatieve bastaardzuster de psychedelic-art dit ook probeerde, betoverde de glasschilderkunst sinds eeuwen en eeuwen de zielen.
Een symbool verwekt deze betovering, of beter gezegd deze “maïeutique”, op een statisch-magische manier. Het symbool werkt in door zijn magische lading enerzijds, maar anderzijds en vooral door de meditatie vanwege de toeschouwer.
Een glasschilderij daarentegen “opereert” op een dynamisch-magische manier. Door het spel van zon en licht wolkt er dóór het kleurglas heen een soort verrukking… een soort extase die op een directe manier werkzaam is. Men ondergaat –of men dit bewust is of niet- dit positieve werken van kleur naar licht. Men is direct deelachtig aan en opgenomen in het voortdurend proces van het licht dat zich verdicht en deze verdichting die opnieuw tot licht wordt.
Het is verder ook duidelijk dat de schepper van een kunstwerk waarin deze volmaakte aanwezigheid van het “Numineuze” te vinden is, zich van zijn ik (ikspressionisme) heeft weten te onthechten… Hij herkent zijn leven (dus zijn scheppen) voor wat het wezenlijk is nl. een toestand van licht. Hij “ziet” zichzelf en alles wat hem omringt als een materie die uit het licht ontstaan is. Hij ervaart dit in “tijd” die aan de horizontale tijd van het dag na dag niet vastzit (dus al-tijd is), en in “ruimte” waarin hij overal tegelijk aanwezig is, een ruimte die slechts door er overal tegelijk “dichter” bij te zijn, te meten is.
Wat de kunstenaar, die op een dergelijke “golflengte” woont, schept, is numineus, is het lumen Numen. De werken in deze tentoonstelling zijn daarvan, elk op zich, met hun specifieke kracht en kwaliteit, een getuigenis. Zij getuigen van het Lumen Numen misschien niet op zo’n volmaakte manier als het glasschilderij, maar wel onder een andere vorm. Het schilderij op doek heeft namelijk de vermogens van een spiegel, waarbij de directe werking van het licht niet op een doorstromende manier (zoals bij de glasschilderkunst), maar op een reflecterende manier gebeurt.
Bij het zien van de resultaten van de integratie der kunsten stelt men vast dat er hier meer sprake is van het bijeenbrengen van elementen die slechts verwantschappen vertonen in hun modernistisch aspect dan van werkelijke integratie. Dit laatste komt veeleer tot stand wanneer het geestelijk leven dat aan de basis van diverse scheppingen ligt, identiek is. We kunnen ons immers voorstellen dat we de glasschilderijen van Jean Bazaine “ontmoeten” in een speciaal daarvoor gebouwde architectuur: een witte ruimte, waarin er óók te zien is, die bepaalde soort schilderijen en beelden die uit het Numen ontstaan zijn of naar het Numen toe stijgen. In die witte ruimte zijn de aanwezigen gelijkaardige literatuur aan het lezen en af en toe, tussen de resultaten van echte Ikebana in, manifesteert er zich dans en muziek van het Lumen Numen.
… Het is steeds de bedoeling geweest van de leden van Numen-Numen om tot een “samen-zijn” te komen. Omdat enerzijds een tentoonstelling op zichzelf genomen eigenlijk een “onmogelijk” iets en anderzijds omdat het Lumen Numen zich zeker niet alleen in de wereld van de plastische kunsten veruitwendigt, maar evenzeer in de muziek en de literatuur. Men hangt ergens wat schilderijen op. Men plaatst wat sculpturen op sokkels. Men nodigt een hoop mensen uit, liefst zoveel dat ze onmogelijk het werk kunnen zien. Men geeft die mensen te drinken. Men ontmoet op de vernissage veel vrienden die nadien niet terug komen om te kijken. Men ontmoet op de Lumen Numen-tentoonstellingen bezoekers die alles afweten van het Numen, maar niets daarvan in zichzelf hebben verwerkt… waarbij men vaststelt dat de hang naar kennis van het “absolute” voor sommige mensen, evenzeer een “trip” kan zijn als om het even welke andere vlucht. En dat alles samen, dat ganse gedoe, brengt degene die exposeert geruime tijd van de kook.
Een lumen-Numen-tentoonstelling is niet nóg een tentoonstelling erbij tussen de vele die er week na week plaatshebben, maar een uitwendige en voor anderen zichtbare vorm van de “compagnonnage” die aan de basis van de groep ligt.
Het is dus steeds de bedoeling geweest om het “Numineuze” ook in andere kunstvormen aan te tonen, en nu bij deze zesde Lumen-Numen-tentoonstelling is het gelukt om een programma te brengen én van plastische kunsten én literatuur én colloquium.
Misschien wordt die witte tempel ook ooit gerealiseerd… dan immers kan Lumen-Numen als groep van deze tijd verdwijnen.
Een groep of een school berust… op enge begrippen als “chef de file”, leiders, leden en gastleden. Wanneer een groep volkomen versmelt in haar grote levensvisie dan is de taak van de pioniers werkelijk vervuld. Wanneer een groep eerder verdwijnt (en daarmee ook haar ideeën) dan was haar taak slechts tijdelijk nuttig. Tenslotte heet deze groep Lumen-Numen, niet omdat de kunstenaars op een bepaalde manier werken, maar omdat het Lumen Numen het einde (en het begin) van een noodzakelijk te bewandelen weg is. Het is een pool waar de mensen van de groep naartoe groeien. Het is een pool, die de gids is voor hun werk en hun leven. Zelfs al zijn al deze namen, al deze “tijdelijke ego’s” van de groep verdwenen, zelfs al wordt er niet meer geschilderd of tentoongesteld, dan nog blijft het Lumen Numen bestaan, wachtend op een andere gelegenheid om zich te veruitwendigen of te incarneren.
Deze zesde Lumen-Numen-tentoonstelling is tegelijk een 10de verjaardag. In 1962 immers kwam de groep “Onderaards” tot stand te Antwerpen. Uit “Onderaards” is later Lumen-Numen ontstaan. Dit vloeide voort uit een (logische) evolutie van het oorspronkelijke onderaards-idee, dat volgende mensen groepeerde: Roger Baert, Fred Bervoets, Mark Claus, Wybrand Ganzevoort, Ferre Grignard, Fred Kersting,Serge Largot, Rudy Meekers, Theo Melens, Julia Ong-a-ban, Marcel Rademakers, Lucienne Stassaert, Bob van den Bossche, Leon van Essche, Wim Van de Velde, Frans Vanderwildt, Wout Vercammen, Roger Wouters, als plastische kunstenaars. Als schrijvers de volgende: Marcel Bogaerts, Jan Diels, Max Kazan, Ben Klein, Serge Largot, Rudy Meekers, Lucienne Stassaert, Leon van Essche, Irène Van Kerckhoven, Marcel Van Maele. Al deze kunstenaars (men gaf ze soms namen als “outsiders” of “maudits”) waren toen reeds door hun levensopvatting en hun van daaruit vertrekkende kunst tot die paroxystische situaties gekomen van waaruit het hoger bewustzijn moest geboren worden.
Enkelen van hen, diegene in wie de “maïeutique” tot stand kwam, zouden jaren later een weg vinden die hen vanuit het abyssale bewustzijn moeizaam naar het licht liet opklimmen.
Van 1962 tot 1967 gaan vijf jaar van zoeken en werken voorbij. In 1967 (Galerie Campo) komt de eerste Lumen-Numen-tentoonstelling tot stand…
SERGE LARGOT
Tentoonstelling Galerie Campo 1967.
“…Deze kunstenaars zeggen niet dat zij het Numen zelf reeds bereikt hebben, maar ze beweren wel dat: doelbewust het licht opzoeken, doelbewust de rol van het licht uitdiepen, kan niet anders dan “verhelderend” werken.”
Het licht, vermaterialiseerd op doek wordt symbool. Dat wil zeggen dat het licht de gids wordt naar een andere zijnswijze. De schilder, die steeds meer –al schilderend, dus al werkend en levend- het licht benadert, bevindt zich steeds meer in een meditatieve toestand.
Deze ziens- en werkwijze kan een “weg” zijn, een weg, die hemelsbreed verschilt van het exploreren van het onderbewuste, van het construeren of bijeenbrengen van zinloze voorwerpen, van het ludieke, van het aanvaarden of contesteren van onze dagelijkse american-made beschaving der kwantiteit, van een verwarrend en verraderlijk psychedelisme. Waar wij in het westen nog voor deze nutteloze problematiek staan of een kunstwerk ook nog iets anders kan zijn dan een “gevecht om de engel” daar is dit probleem in andere culturen van bij de aanvang reeds opgelost en heeft het zijn juiste plaats gevonden… Talloze vormen van onze westerse modernistische kunst worden bijvoorbeeld in Japan gewoon als decoratiemateriaal gebruikt. Daar hebben deze vormen van onze westerse (en Amerikaanse) “verfijning” hun juiste plaats gevonden. Daar worden ze niet als kunst, maar als decor en verfraaiing beschouwd. Dit is des te opmerkelijker gezien de grote eerbied van Japan voor onze beschaving. Zij kunnen op ons westers modernisme immers repliceren met de kunst van iemand als bv. Teshigahara, die al de westerse invloed die hij onderging op een natuurlijke en vanzelfsprekende wijze teruggebracht heeft naar zijn eigen oorsprong…
Terugkerend tot de eerste Lumen-Numen-expositie (1967) in galerie Campo te Antwerpen: uit deze tentoonstelling, waar men naast een “verfrissende” schilderkunst ook een nieuw soort publiek ontmoette, straalde een zekerheid uit. De kunstenaars wilden niet discussiëren maar getuigen.
Het zich afvragen of we de juiste weg bewandelen en of we op de juiste manier die weg bewandelen, heeft geen zin. Wij gaan nu op een vanzelfsprekende manier die weg en het zich afvragen of we gelijk of ongelijk hebben, is een geesteszwakte of een noodzakelijk wordingsproces.
Wij kunnen niet meer geloven in die westerse cultuur die nu als enig doel schijnt te hebben: “van zijn tijd zijn”. We kunnen niet geloven in die westerse kunst, die haar consumptiemaatschappij contesteert en er zich telkens weer door laat inpalmen. Wij kunnen niet meer geloven in een modernistische bloedarmoedige kunst die er niet meer in slaagt om feitelijke revoluties of revoluties in de geest of het gemoed te verwekken. Wij geloven evenmin dat het nodig is om het verleden van onze cultuur te verloochenen en zich tot oosterling te bekeren. Bij elke soort mens hoort zijn eigen atavisme: het westers verleden is filosofisch en cultureel even rijk als dit van het Oosten. Als men maar dieper graaft dan de exoterische intellectualistische vormen van onze beschaving en van onze godsdienst en filosofie, dan vindt men bij ons (verloochend, verdoken) even rijke geestesbronnen als in het Oosten. Het komt er slechts op aan om dezelfde bronnen als deze die de geestesrijkdom van ons verleden uitmaakten opnieuw aan te boren en het water ervan weer drinkbaar te maken voor de toekomst.
Wanneer men merkt hoe onze westerse cultuur Amerikaans werd in Amerika, Russisch in Rusland, Japans in Japan… dan is het duidelijk dat onze eerste en hoogste verantwoordelijkheid deze is om “zichzelf te blijven.”
Van “Onderaards” tot aan de eerste Lumen Numen-tentoonstellingen hadden er in de kunstwereld en in de groep zelf veel veranderingen plaats.
In de buitenwereld kende men de elkaar steeds sneller opvolgende “ismen” en hun adepten: zij werden vrij vlug beroemd en even snel vergeten.
In de binnenwereld, de groep zelf, werkte men “in stilte voort”. Er vielen verschillende mensen uit de groep weg – meestal degenen die niet meegingen of meekonden op die “weg”, anderzijds waren er heel wat namen bijgekomen. De groep die zich vanaf die eerste tentoonstelling in 1967 Lumen-Numen noemde en die ten tijde van "Onderaards" reeds door Philippe d'Arschot en later eveneens door Erik Van Ruysbeek verdedigd werd, beperkte zich niet meer tot België. Reeds van bij de eerste Lumen-Numen-tentoonstellingen vond men er namen (schilders en beelhouwers) als Jean Bazaine, Jean Bertholle, Jean Le Moal, Jacques Germain, Pierre Tal Coat voor Frankrijk, de Hongaar Imre Nagy, de Libanees Dicran Daderian, de Italiaan Silvio Zanella, de Duitsers Henri Pfeiffer en Siegward Sprotte, de Nederlanders Ben Koelman en Rudy Polder, de Zweed Lars Sundberg en de Zwitser Jean Seiler. Naast het werk van deze buitenlanders het werk van volgende Belgen (schilders en
beeldhouwers): Guy Adam, Kari Bert, Mark Claus, Emiel De Keyser, Gilberte de Leger, Marcel De Man, Jan Dries, Frans Joaquin, Serge Largot, Remo Martini, Roland Monteyne, Marcel Rademakers, Wim Van de Velde, Roger Wouters. Men zag ook het werk van de overleden schilders-voorlopers Jules Schmalzigaug en Philippe Morel (Belgen) en Jean Pajak (Fransman).
Intussen kwamen er ook nog twee uitgaven tot stand."Het Numineuze in de poëzie", I, éd. Fagne, Brussel, en "Le Numineux dans la poésie", II, éd. Poésie I, St-Germain-des-Prés, Parijs, hedendaagse poëzie uit het Nederlands vertaald. Deze laatste uitgave bevat volgende namen: Marcel Bogaerts, Serge Largot, Pol Le Roy, Marcel Rademakers (Mark Meekers), Annie Reniers, Lucienne Stassaert, Irène Van Kerkhoven, Erik Van Ruysbeek.*
Deze zesde Lumen-Numen, deze verjaardagstentoonstelling brengt het werk van volgende schilders samen: Jean Bazaine, Kari Bert, Emiel De Keyser, Gilberte De Leger, Serge Largot, Marcel Rademakers (Mark Meekers), er is één beeldhouwer: Roland Monteyne en als gast voor België, de schilder Vlerick (de eerste ontmoeting van een schilder van het licht met de schilders van het licht).
Tot slot:
1. De groep komt geleidelijk tot een kleinere maar hechtere kern van mensen.
2. Een bijzonder feit op deze tentoonstelling is dat er zeer recent werk te zien is van Jean Bazaine, dit is een uitzonderlijke gebeurtenis.
3. De tentoonstelling brengt tegelijk een klein overzicht van de evolutie op picturaal gebied in het werk van degenen die nu de kern van de groep vormen. Er is werk bij elkaar gebracht dat van 1962 tot 1972 de lijn van de evolutie duidelijk maakt.
4. Voor de eerste maal komen ook de allerjongsten in deze tentoonstelling aan bod, voorlopig elk met één werk. Deze jongeren zijn zo te noemen omwille van hun jeugdige leeftijd of omdat ze pas (als oudere schilders) in de Lumen-Numen-geest beginnen te werken. Het zijn de volgende namen: Robert Aerts, Pierre Lots, Jacqueline Marlier, Michèle Marlier, Romani Oscari, John Quivron, Paulette Van Loo en Nicole Veys.
Misschien zijn er nog meer dergelijke jongeren die de groep nog niet kent... Misschien wordt Lumen-Numen werkelijk reeds voortgezet in de komende generatie...
5. Dit 6de Lumen-Numen-programma zal op verschillende data te Gent, te Brussel, te Houffalize en te Nevele gebracht worden." **
( Art., in: Lumen Numen, nr. 6, Houffalize, 1972, p. 7-12)
----
* De bloemlezing is nooit verschenen bij gebrek aan financiële middelen
** De tentoonstellingen in Houffalize en Nevele gingen niet door
LUMEN NUMEN
"Groupe? Peut-être. Ecole? Certes pas. Ils ont décidé de chercher ensemble, dans un esprit de COMPAGNONNAGE, à faire de leur expérience artistique une expérience spirituelle à travers la notion de LUMIÈRE assumée aussi bien en son sens matériel, son emploi sur la toile, dans le vitrail qu'en son sens symbolique. Leurs "compagnons"? Ceux qui "apportent" dans cette même direction: en France: les Bazaine, les Tal Coat, les nombreux autres qui ont d'ailleurs rejoint ce groupe suscité en Belgique à l'initiative, notamment de Philippe d'Arschot. En Orient? Teshigahara "qui a ramené à son origine orientale l'influence occidentale qu'il a pu subir".
Le groupe... est né à Anvers en 1962. La sixième exposition Lumen-Numen marquera donc, en somme, un dixième anniversaire. Vous la verrez en 1973, à Houffalize (Maison de la Culture) et à Nevele (Buysse-Loveling Centrum)."
(Art.: Lumen Numen, dans: Vu et Entendu, Pourquoi Pas? nr. 2824, 11/01/73)
AFFICHE CONCERT INDISCHE MUZIEK
JAN-EMIEL DAELE (SCHRIFT) UITNODIGING VUB / ULB LUMEN
NUMEN (CATALOGUS) POURQUOI PAS? AFFICHE CONCERT
MEDEDELING: GROEP LUMEN NUMEN IN ST.PIETERSABDIJ TE GENT 1972
Donderdag 28 september 18 u.
Vernissage: tentoonstelling lumen-Numen, werken van Robert Aerts, Jean Bazaine, Kari Bert, Pierre Bonnard, Emiel De Keyser, Gilberte De Leger, Serge Largot, Pierre Lots, Jaqueline Marlier, Michèle Marlier, Roland Monteyne, Romano Oscari, John Quivron, Marcel Rademakers, Paulette Van Loo, Nicole Veys, Vlerick. Lumen-Numen wordt voorgesteld aan het publiek door Jan Pieter Ballegeer. (tentoonstelling open tot en met 22 oktober)
Zondag 8 oktober, 10 u.30.
Literatuur "Het Numineuze in de poëzie".
De volgende dichters lezen hun werk voor: Kari Bert, Marcel Bogaerts, Gilberte De leger, Serge Largot, Pol Le Roy, Marcel Rademakers (Mark Meekers), Annie Reniers, Lucienne Stassaert, Irène Van Kerkhoven, Erik van Ruysbeek, Jo Verbrugghen. Inleider: Jo Verbrugghen.
Zondag 15 oktober, 10 u.30.
Colloquium: "Lumen-Numen en de hedendaagse kunst". (met audio-visueel materiaal)
Moderator: Karel Geirlandt
Deelnemers: Kari Bert, J.-P. van Tieghem... en het publiek.
(Jan Emiel Daele, Bijvoegsel bij SCHRIFT, driemaandelijks literair tijdschrift, nr. 13, juni 1972)
*
AU PLAN DE L'ART PICTURAL D'AUJOURD'HUI
"Au plan de l'art pictural d'aujourd'hui il est possible de vivre la présence du Numineux de la manière la plus parfaite dansles vitraux de Jean Bazaine (Église St-Séverin à Paris).
L'effet du vitrail, né de la magie de la couleur et de la lumière qui la traverse, enveloppe l'être d'un nuage de ravissement. Lorsque le soleil coule à travers le vitrail, un effet de kaléidoscope, de couleur-lumière asperge l'homme et l'environne. La couleur tend à redevenir lumière. Ce devenir est semé profondément dans le coeur.
Donc longtemps avant sa soeur batarde, l'art psychédélique, qui tenta le même but, l'art du vitrail enchantait ainsi depuis des siècles les âmes.
Le symbole provoque cet enchantement... cette maieutique, d'une manière statique-magique. Le symbole agit d'une part par sa propre charge magique, d'autre part et avant tout, par la méditation du spectateur.
Le vitrail par contre, opère d'une manière dynamique-magique. Le jeu du soleil et de la lumière, traversant le vitrail, nébulise une sorte d'extase qui "agit" d'une façon directe. L'être, qu'il en soit conscient ou non, subit l'effet toujours positif de la couleur qui tend à redevenir lumière.Il participe et fait partie du processus continuel de la lumière qui prend une forme matérielle et de cette matière qui tend à redevenir lumière.
Le créateur d'une telle oeuvre, c.à.d. une oeuvre dans laquelle il est possible de retrouver la présence du Numineux de la manière la plus parfaite, est libéré de son moi. il reconnaît sa vie, donc sa création, pour de qu'elle est en essence: un état de lumière. Il aperçoit son moi et ce qui l'entoure comme une matière qui est née de la lumière. Il ressent ceci dans un temps (tout-jours) qui n'est plus parfaite, est libéré de son moi. Il reconnaît sa vie, donc sa création, pour de qu'elle est en essence: un état de lumière.
Ce que l'artiste, qui vit sur une "telle longueur d'onde" crée est numineux... est le Lumen Numen. Les oeuvres dans la présente exposition, avec leur force spécifique et leur qualité, en sont, chacune en soi, un témoignage. Elles témoignent du Lumen Numen peut être d'une manière moins parfaite que le vitrail, mais d'autre part, sous une autre forme.
La peinture sur toile a notamment les pouvoirs du miroir... L'action directe de la lumière nait d'une manière réfléchie, contrairement au vitrail où l'effet est produit d'une façon "passante".
Au vu des résultats actuels de l'intégration des arts, on constate que cette intégration n'est qu'un assemblage d'élements dont la seule parenté est leur aspect moderniste. La vraie intégration est le résultat du "compagnonnage" des différents arts, ayant chacun pour base une même vie spirituelle. On pourrait imaginer rencontrer les vitraux de Jean Bazaine, dans une architecture spéciallement conçue à cette fin: un espace blanc.
Dans cet espace se trouvent également des peintures et sculptures qui sont issues du Numen ou qui s'élèvent vers le Numen. Une littérature identique y est lue et de temps en temps à côté des résultats d'un "vrai" Ikebana, danse et musique du Lumen Numen se manifestent.
Revenons à l'exposition et à ses différents programmes.
Le but qui a été et est toujours celui des membres du lumen-Numen, est d'arriver à un compagnonnage. Car, d'une part, une exposition prise en soi est en fait quelque chose "d'impossible"... d'autre part, parce que le Lumen Numen ne se manifeste pas seulement dans le monde des arts plastiques, mais aussi en musique, littérature et parce que enfin, une "exposition" Lumen-Numen n'est pas une exposition de plus parmi tant d'autres qui se succèdent de semaine en semaine. Elle est une forme extérieure et visible pour tout le monde, du compagnonnage qui est à la base du groupe Lumen-Numen.
Il a été toujours de l'intention des ses artistes de découvrir le Numineux dans les autres formes d'art. Aujourd'hui, la 6ème exposition Lumen-Numen a réussi à réunir arts plastiques, colloque et littérature.
Le temple blanc pourra-t-il se réaliser un jour?
S'il existait le Lumen-Numen, comme groupe de ce temps, pourrait "disparaître". Un groupe ou une école repose sur des principes étroits tels que chef de file, membres, invités, jeunes. Lorqu'un groupe rejoint complètement sa vision la plus haute de la vie, alors la tâche des pionniers est accomplie. Lorsqu'un groupe disparaît (et avec lui ses idées) alors la tâche n'était que d'une utilité temporaire.
Enfin, le groupe s'appelle Lumen-Numen, non parce que les artistes travaillent d'une certaine manière, mais parce que le Numineux est le début (et la fin) d'un chemin absolument à parcourir. C'est un pôle vers lequel les membres du groupe sont attirés et qui guide leur vie et leur travail. En d'autres termes, même si tous ces noms, ces "egos temporels" disparaissent, même si ces artistes ne peignent et n'exposent plus, le Numen Numen existera encore, attendant une autre occasion de s'extérioriser ou de s'incarner.
Cette 6ème exposition Lumen Numen est en même temps un 10ème anniversaire. En 1962 le groupe "Onderaards" vit le jour à Anvers. De "Onderaaards" naquit plus tard le Lumen Numen. Ceci était la conséquence (logique) des idées Onderaards qui réunissaient des gens tels que: Roger Baert, Fred Bervoets, Marc Claus, Wybrand Ganzevoort, Ferre Grignard, Fred Kersting, Rudy Meekers, Theo Melens, Julia Ong-a-ban, Marcel Rademakers, Lucienne Stassaert, Bob Van den Bossche, Leon Van Essche, Wim Van de Velde, Frans Vanderwildt, Wout Vercammen, Roger Wouters, pour les arts plastiques, et des écrivains tels que Marcel Bogaerts, Jan Diels, Max Kazan, Ben Klein, Serge Largot, Rudy Meekers, Lucienne Stassaert, Leon Van Essche, Irène Van Kerkhoven, Marcel Van Maele.
Ces gens (on les appellait souvent "outsiders" ou "maudits") par leur conception de vie qui était le point de départ de leur art, vivaient souvent dans des situations de paroxysme qui devenaient donner naissance à une conscience supérieure.
Quelques uns, en qui la "Maieutique" s'était accomplie, trouvèrent, après des années, le chemin difficile qui les menèrent de la conscience abyssale vers la lumière.
De 1962 à 1967, 5 années de recherche et de travail passent. En 1967 la première exposition Lumen-Numen eut lieu à la Galerie Campo à Anvers.
Exposition Galerie Campo 1967: "... Ces artistes ne prétendent pas avoir déjà atteint le numineux même, mais ils prétendent bien que: rechercher consciemment la lumière et en approfondir le rôle doit nécessairement conduire à
l'illumination. La Lumière matérialisée sur la toile devient symbole. Ceci veut dire qu'elle peut être un guide vers une autre manière d'être. Le peintre qui approche de plus en plus la lumière, en peignant, donc en travaillant et en vivant, se trouve de plus en plus en état de méditation. Cette manière de voir et de travailler peut être un "chemin". Un chemin qui diffère profondément de l'exploration de l'inconscient, de la construction et de l'assemblage d'objets sans sens, du jeu facile, de l'acceptation ou de la contestation de notre american way of live de la quantité, du psychedelisme confus et trahissant.
L'Occident (pour des raisons spéculatives?) soulève encore la stérile problématique de savoir si l'oeuvre d'art peur être autre chose "qu'un combat pour l'ange" alors que ce problème, dès son apparition, est résolu et a trouvé sa juste place dans d'autres cultures.
Par exemple de nombreuses formes de notre art occidental moderniste sont utilisées, au Japon notamment, comme éléments de décoration. Là les formes de notre "raffinement" occidental (et américain) ont trouvé leur juste place. Là elles ne sont pas considérées comme de l'art, mais comme décors, comme embellissement, et ceci, malgré le grand respect (ou, l'imitation!) du Japon vis-à-vis de notre civilisation.
En effet, à notre art moderniste occidental, le Japon peut opposer l'art d'un Teshigahara qui a ramené, d'une façon naturelle et évidente, à son origine orientale, l'influence occidentale qu'il a pu subir."
SERGE LARGOT
La première exposition Lumen-Numen (1967) à la Galerie Campo présentait une "vraie" peinture qui ravissait un nouveau public. De cette exposition émanait une certitude: les artistes ne cherchaient pas à discuter, mais à témoigner...
"... Se demander si nous parcourons le bon chemin, et si nous le parcourons de la bonne manière, n'a pas de sens. Aujourd'hui nous parcourons de toute évidence ce chemin, et se demander si nous avons raison ou tort est une faiblesse de l'esprit, ou un processus d'évolution nécessaire. D'autre part, nous ne pouvons plus croire en cette culture occidentale qui semble actuellement avoir pour seul but: être de son temps. Nous ne pouvons croire en cette culture qui "conteste" sa société de consommation et qui chaque fois se laisse accaparer par elle.
Nous ne pouvons plus croire en cet art moderniste anémique qui ne semble plus réussir à provoquer des révolutions de fait, ou des révolutions dans l'esprit ou dans le coeur. Nous ne croyons pas non plus qu'il soit nécessaire de nier notre culture occidentale et de "se convertir" à l'Orient. A chaque homme ses atavismes. La philosophie et la culture occidentales sont aussi riches que celles de l'Orient. Si nous allons au-delà des formes exotériques et intellectuelles de notre civilisation, de notre philosophie, de notre religion, nous trouverons (niées ou cachées?) des sources spirituelles aussi riches que celles de l'Orient. Il suffit de ranimer ces sources qui nourrissaient les richesses spirituelles de notre passé, et d'en rendre l'eau potable pour l'avenir. De plus lorsque nous remarquons comment notre culture occidentale devient américaine (en Amérique), russe (en Russie), japonaise (au Japon)... etc., il est évident que la première et la plus haute responsabilité de notre culture est "de rester soi même".
Depuis "Onderaards" jusqu'à la première exposition Lumen Numen, beaucoup de changements eurent lieu dans le monde de l'art et dans la vie du groupe. Dans le monde extérieur se manifestait une succession toujours plus accélérée des "ismes" et de ses adeptes qui devenaient rapidement célèbres et qui étaient tout aussi rapidement oubliés.
Le groupe entretemps travaillait en silence. Certains ont quitté le groupe, surtout ceux qui ne parcouraient pas, ou ne pouvaient parcourir ce "chemin". D'autres se sont joint au groupe.
Le groupe sui s'appella Lumen Numen lors de sa première exposition en 1967 - et qui était déjà défendu depuis "Onderaards" par Philippe d'Arschot et plus tard par Erik Van Ruysbeek - ne se limitait pas aux seuls belges. Dès les premières expositions Lumen-Numen, on trouvait les oeuvres de (peintres et sculpteurs) Jean Bazaine, Jean Bertholle, Jean Le Moal, Jacques Germain, Pierre Tal Coat pour la France, le hongrois Imre Nagy, le libanais Dicran Daderian, l'italien Silvio Zanella, les allemands Henri Pfeiffer et Siegward Sprotte, les
hollandais Ben Koelman et Rudy Polder, le suédois Lars Sundberg et le suisse Jean Seiler. A côté de celles des belges (peintres et sculpteurs): Guy Adam, Kari Bert, Mark Claus, Emiel De Keyser, Gilberte de Leger, Marcel De Man, Jan Dries, Frans Joaquin, Serge Largot, Remo Martini, Roland Monteyne, Marcel Rademakers, Wim
Van de Velde, Roger Wouters, et de celles des précurseurs décédés: Jules Schmalzigaug et Philippe Morel (belges) et Jean Pajak (français).
Deux recueuils de poésie ont également vu le jour. "Het Numineuze in de poëzie" (I), éd. Fagne, Bruxelles, de Akhenaton à nos jours. "Le Numineux dans la poésie", II, éd. Poésie I, St-Germain-des-Prés, Parijs, Poésie
contemporaine, traduit du Néerlandais), qui réunit les noms de Marcel Bogaerts, Serge Largot, Pol Le Roy, Marcel Rademakers (Mark Meekers), Annie Reniers, Lucienne Stassaert, Irène Van Kerkhoven, Erik Van Ruysbeek.*
Cette 6ème exposition Lumen-Numen, cette exposition anniversaire rassemble les oeuvres de Jean Bazaine, Kari Bert, Emiel De Keyser, Gilberte De Leger, Serge Largot, Roland Monteyne (sculpteur), Marcel Rademakers, et comme invité pour la Belgique, Vlerick (première rencontre d'un peintre de la lumière, avec les peintres de la lumière).
1. Le groupe est devenu un noyau plus restreint mais plus réel.
2. Le visiteur de l'exposition remarquera la récente toile de Jean Bazaine. Qu'l y ait une telle toile en Belgique est un évènement.
3. Cette exposition présente l'évolution picturale de ceux qui forment aujourd'hui le noyau du groupe.
Des oeuvres de 1962 à 1972 ont été rassemblées afin de montrer clairement cette évolution.
4. Pour la première fois des jeunes sont présents, pour l'instant chacun avec une toile. On les appelle "jeunes" parce qu'ils le sont effectivement ou bien (pour les plus âgés), parce qu'ils viennent d'aborder, en tant que peintre, le numineux dans la peinture. Ce sont: Robert Aerts, Pierre Lots, Jacqueline Marlier, Michèle Marlier, Romani Oscari, John Quivron, Paulette Van Loo et Nicole Veys. Peut-être y a-t-il encore des jeunes que le groupe ne connaît pas? Peut-être le Numen Numen se poursuit-il déjà dans les générations à venir.
5. Cette 6ème exposition aura lieu à Gand, Bruxelles, Houffalize et Nevele." **
( Art., dans: Lumen Numen, nr. 6, Houffalize, 1972, p. 19-24)
----
* De aangekondigde bloemlezing is nooit verschenen bij gebrek aan financiële middelen
** De tentoonstellingen in Houffalize en Nevele gingen niet door
UITNODIGING VOOR DE TT. IN DE U.L.B.
*
IN DE PICTURALE KUNST
"In de picturale kunst die nu voortgebracht wordt, is er op geen volmaakter manier de aanwezigheid van het “Numineuze” te ervaren dan in de glasschilderijen van Jean Bazaine (Sint-Severinuskerk te Parijs).
Het effect van de glasschilderkunst dat veroorzaakt wordt door de magie van kleur en het er doorstromend daglicht, omhult de kerkzitter met wolken van bezinning. Wanneer de zon door het kleurglas stroomt dan wordt er dààr op de mens en op de omgeving een caleidoscopisch effect van louter lichtkleur gesprenkeld, en het “werken” van kleur naar licht wordt diep in het gemoed gezaaid. Aldus, lang vooraleer haar negatieve bastaardzuster de psychedelic-art dit ook probeerde, betoverde de glasschilderkunst sinds eeuwen en eeuwen de zielen.
Een symbool verwekt deze betovering, of beter gezegd deze “maïeutique”, op een statisch-magische manier. Het symbool werkt in door zijn magische lading enerzijds, maar anderzijds en vooral door de meditatie vanwege de toeschouwer.
Een glasschilderij daarentegen “opereert” op een dynamisch-magische manier. Door het spel van zon en licht wolkt er dóór het kleurglas heen een soort verrukking… een soort extase die op een directe manier werkzaam is. Men ondergaat –of men dit bewust is of niet- dit positieve werken van kleur naar licht. Men is direct deelachtig aan en opgenomen in het voortdurend proces van het licht dat zich verdicht en deze verdichting die opnieuw tot licht wordt.
Het is verder ook duidelijk dat de schepper van een kunstwerk waarin deze volmaakte aanwezigheid van het “Numineuze” te vinden is, zich van zijn ik (ikspressionisme) heeft weten te onthechten… Hij herkent zijn leven (dus zijn scheppen) voor wat het wezenlijk is nl. een toestand van licht. Hij “ziet” zichzelf en alles wat hem omringt als een materie die uit het licht ontstaan is. Hij ervaart dit in “tijd” die aan de horizontale tijd van het dag na dag niet vastzit (dus al-tijd is), en in “ruimte” waarin hij overal tegelijk aanwezig is, een ruimte die slechts door er overal tegelijk “dichter” bij te zijn, te meten is.
Wat de kunstenaar, die op een dergelijke “golflengte” woont, schept, is numineus, is het lumen Numen. De werken in deze tentoonstelling zijn daarvan, elk op zich, met hun specifieke kracht en kwaliteit, een getuigenis. Zij getuigen van het Lumen Numen misschien niet op zo’n volmaakte manier als het glasschilderij, maar wel onder een andere vorm. Het schilderij op doek heeft namelijk de vermogens van een spiegel, waarbij de directe werking van het licht niet op een doorstromende manier (zoals bij de glasschilderkunst), maar op een reflecterende manier gebeurt.
Bij het zien van de resultaten van de integratie der kunsten stelt men vast dat er hier meer sprake is van het bijeenbrengen van elementen die slechts verwantschappen vertonen in hun modernistisch aspect dan van werkelijke integratie. Dit laatste komt veeleer tot stand wanneer het geestelijk leven dat aan de basis van diverse scheppingen ligt, identiek is. We kunnen ons immers voorstellen dat we de glasschilderijen van Jean Bazaine “ontmoeten” in een speciaal daarvoor gebouwde architectuur: een witte ruimte, waarin er óók te zien is, die bepaalde soort schilderijen en beelden die uit het Numen ontstaan zijn of naar het Numen toe stijgen. In die witte ruimte zijn de aanwezigen gelijkaardige literatuur aan het lezen en af en toe, tussen de resultaten van echte Ikebana in, manifesteert er zich dans en muziek van het Lumen Numen.
… Het is steeds de bedoeling geweest van de leden van Numen-Numen om tot een “samen-zijn” te komen. Omdat enerzijds een tentoonstelling op zichzelf genomen eigenlijk een “onmogelijk” iets en anderzijds omdat het Lumen Numen zich zeker niet alleen in de wereld van de plastische kunsten veruitwendigt, maar evenzeer in de muziek en de literatuur. Men hangt ergens wat schilderijen op. Men plaatst wat sculpturen op sokkels. Men nodigt een hoop mensen uit, liefst zoveel dat ze onmogelijk het werk kunnen zien. Men geeft die mensen te drinken. Men ontmoet op de vernissage veel vrienden die nadien niet terug komen om te kijken. Men ontmoet op de Lumen Numen-tentoonstellingen bezoekers die alles afweten van het Numen, maar niets daarvan in zichzelf hebben verwerkt… waarbij men vaststelt dat de hang naar kennis van het “absolute” voor sommige mensen, evenzeer een “trip” kan zijn als om het even welke andere vlucht. En dat alles samen, dat ganse gedoe, brengt degene die exposeert geruime tijd van de kook.
Een lumen-Numen-tentoonstelling is niet nóg een tentoonstelling erbij tussen de vele die er week na week plaatshebben, maar een uitwendige en voor anderen zichtbare vorm van de “compagnonnage” die aan de basis van de groep ligt.
Het is dus steeds de bedoeling geweest om het “Numineuze” ook in andere kunstvormen aan te tonen, en nu bij deze zesde Lumen-Numen-tentoonstelling is het gelukt om een programma te brengen én van plastische kunsten én literatuur én colloquium.
Misschien wordt die witte tempel ook ooit gerealiseerd… dan immers kan Lumen-Numen als groep van deze tijd verdwijnen.
Een groep of een school berust… op enge begrippen als “chef de file”, leiders, leden en gastleden. Wanneer een groep volkomen versmelt in haar grote levensvisie dan is de taak van de pioniers werkelijk vervuld. Wanneer een groep eerder verdwijnt (en daarmee ook haar ideeën) dan was haar taak slechts tijdelijk nuttig. Tenslotte heet deze groep Lumen-Numen, niet omdat de kunstenaars op een bepaalde manier werken, maar omdat het Lumen Numen het einde (en het begin) van een noodzakelijk te bewandelen weg is. Het is een pool waar de mensen van de groep naartoe groeien. Het is een pool, die de gids is voor hun werk en hun leven. Zelfs al zijn al deze namen, al deze “tijdelijke ego’s” van de groep verdwenen, zelfs al wordt er niet meer geschilderd of tentoongesteld, dan nog blijft het Lumen Numen bestaan, wachtend op een andere gelegenheid om zich te veruitwendigen of te incarneren.
Deze zesde Lumen-Numen-tentoonstelling is tegelijk een 10de verjaardag. In 1962 immers kwam de groep “Onderaards” tot stand te Antwerpen. Uit “Onderaards” is later Lumen-Numen ontstaan. Dit vloeide voort uit een (logische) evolutie van het oorspronkelijke onderaards-idee, dat volgende mensen groepeerde: Roger Baert, Fred Bervoets, Mark Claus, Wybrand Ganzevoort, Ferre Grignard, Fred Kersting,Serge Largot, Rudy Meekers, Theo Melens, Julia Ong-a-ban, Marcel Rademakers, Lucienne Stassaert, Bob van den Bossche, Leon van Essche, Wim Van de Velde, Frans Vanderwildt, Wout Vercammen, Roger Wouters, als plastische kunstenaars. Als schrijvers de volgende: Marcel Bogaerts, Jan Diels, Max Kazan, Ben Klein, Serge Largot, Rudy Meekers, Lucienne Stassaert, Leon van Essche, Irène Van Kerckhoven, Marcel Van Maele. Al deze kunstenaars (men gaf ze soms namen als “outsiders” of “maudits”) waren toen reeds door hun levensopvatting en hun van daaruit vertrekkende kunst tot die paroxystische situaties gekomen van waaruit het hoger bewustzijn moest geboren worden.
Enkelen van hen, diegene in wie de “maïeutique” tot stand kwam, zouden jaren later een weg vinden die hen vanuit het abyssale bewustzijn moeizaam naar het licht liet opklimmen.
Van 1962 tot 1967 gaan vijf jaar van zoeken en werken voorbij. In 1967 (Galerie Campo) komt de eerste Lumen-Numen-tentoonstelling tot stand…
SERGE LARGOT
Tentoonstelling Galerie Campo 1967.
“…Deze kunstenaars zeggen niet dat zij het Numen zelf reeds bereikt hebben, maar ze beweren wel dat: doelbewust het licht opzoeken, doelbewust de rol van het licht uitdiepen, kan niet anders dan “verhelderend” werken.”
Het licht, vermaterialiseerd op doek wordt symbool. Dat wil zeggen dat het licht de gids wordt naar een andere zijnswijze. De schilder, die steeds meer –al schilderend, dus al werkend en levend- het licht benadert, bevindt zich steeds meer in een meditatieve toestand.
Deze ziens- en werkwijze kan een “weg” zijn, een weg, die hemelsbreed verschilt van het exploreren van het onderbewuste, van het construeren of bijeenbrengen van zinloze voorwerpen, van het ludieke, van het aanvaarden of contesteren van onze dagelijkse american-made beschaving der kwantiteit, van een verwarrend en verraderlijk psychedelisme. Waar wij in het westen nog voor deze nutteloze problematiek staan of een kunstwerk ook nog iets anders kan zijn dan een “gevecht om de engel” daar is dit probleem in andere culturen van bij de aanvang reeds opgelost en heeft het zijn juiste plaats gevonden… Talloze vormen van onze westerse modernistische kunst worden bijvoorbeeld in Japan gewoon als decoratiemateriaal gebruikt. Daar hebben deze vormen van onze westerse (en Amerikaanse) “verfijning” hun juiste plaats gevonden. Daar worden ze niet als kunst, maar als decor en verfraaiing beschouwd. Dit is des te opmerkelijker gezien de grote eerbied van Japan voor onze beschaving. Zij kunnen op ons westers modernisme immers repliceren met de kunst van iemand als bv. Teshigahara, die al de westerse invloed die hij onderging op een natuurlijke en vanzelfsprekende wijze teruggebracht heeft naar zijn eigen oorsprong…
Terugkerend tot de eerste Lumen-Numen-expositie (1967) in galerie Campo te Antwerpen: uit deze tentoonstelling, waar men naast een “verfrissende” schilderkunst ook een nieuw soort publiek ontmoette, straalde een zekerheid uit. De kunstenaars wilden niet discussiëren maar getuigen.
Het zich afvragen of we de juiste weg bewandelen en of we op de juiste manier die weg bewandelen, heeft geen zin. Wij gaan nu op een vanzelfsprekende manier die weg en het zich afvragen of we gelijk of ongelijk hebben, is een geesteszwakte of een noodzakelijk wordingsproces.
Wij kunnen niet meer geloven in die westerse cultuur die nu als enig doel schijnt te hebben: “van zijn tijd zijn”. We kunnen niet geloven in die westerse kunst, die haar consumptiemaatschappij contesteert en er zich telkens weer door laat inpalmen. Wij kunnen niet meer geloven in een modernistische bloedarmoedige kunst die er niet meer in slaagt om feitelijke revoluties of revoluties in de geest of het gemoed te verwekken. Wij geloven evenmin dat het nodig is om het verleden van onze cultuur te verloochenen en zich tot oosterling te bekeren. Bij elke soort mens hoort zijn eigen atavisme: het westers verleden is filosofisch en cultureel even rijk als dit van het Oosten. Als men maar dieper graaft dan de exoterische intellectualistische vormen van onze beschaving en van onze godsdienst en filosofie, dan vindt men bij ons (verloochend, verdoken) even rijke geestesbronnen als in het Oosten. Het komt er slechts op aan om dezelfde bronnen als deze die de geestesrijkdom van ons verleden uitmaakten opnieuw aan te boren en het water ervan weer drinkbaar te maken voor de toekomst.
Wanneer men merkt hoe onze westerse cultuur Amerikaans werd in Amerika, Russisch in Rusland, Japans in Japan… dan is het duidelijk dat onze eerste en hoogste verantwoordelijkheid deze is om “zichzelf te blijven.”
Van “Onderaards” tot aan de eerste Lumen Numen-tentoonstellingen hadden er in de kunstwereld en in de groep zelf veel veranderingen plaats.
In de buitenwereld kende men de elkaar steeds sneller opvolgende “ismen” en hun adepten: zij werden vrij vlug beroemd en even snel vergeten.
In de binnenwereld, de groep zelf, werkte men “in stilte voort”. Er vielen verschillende mensen uit de groep weg – meestal degenen die niet meegingen of meekonden op die “weg”, anderzijds waren er heel wat namen bijgekomen. De groep die zich vanaf die eerste tentoonstelling in 1967 Lumen-Numen noemde en die ten tijde van "Onderaards" reeds door Philippe d'Arschot en later eveneens door Erik Van Ruysbeek verdedigd werd, beperkte zich niet meer tot België. Reeds van bij de eerste Lumen-Numen-tentoonstellingen vond men er namen (schilders en beelhouwers) als Jean Bazaine, Jean Bertholle, Jean Le Moal, Jacques Germain, Pierre Tal Coat voor Frankrijk, de Hongaar Imre Nagy, de Libanees Dicran Daderian, de Italiaan Silvio Zanella, de Duitsers Henri Pfeiffer en Siegward Sprotte, de Nederlanders Ben Koelman en Rudy Polder, de Zweed Lars Sundberg en de Zwitser Jean Seiler. Naast het werk van deze buitenlanders het werk van volgende Belgen (schilders en
beeldhouwers): Guy Adam, Kari Bert, Mark Claus, Emiel De Keyser, Gilberte de Leger, Marcel De Man, Jan Dries, Frans Joaquin, Serge Largot, Remo Martini, Roland Monteyne, Marcel Rademakers, Wim Van de Velde, Roger Wouters. Men zag ook het werk van de overleden schilders-voorlopers Jules Schmalzigaug en Philippe Morel (Belgen) en Jean Pajak (Fransman).
Intussen kwamen er ook nog twee uitgaven tot stand."Het Numineuze in de poëzie", I, éd. Fagne, Brussel, en "Le Numineux dans la poésie", II, éd. Poésie I, St-Germain-des-Prés, Parijs, hedendaagse poëzie uit het Nederlands vertaald. Deze laatste uitgave bevat volgende namen: Marcel Bogaerts, Serge Largot, Pol Le Roy, Marcel Rademakers (Mark Meekers), Annie Reniers, Lucienne Stassaert, Irène Van Kerkhoven, Erik Van Ruysbeek.*
Deze zesde Lumen-Numen, deze verjaardagstentoonstelling brengt het werk van volgende schilders samen: Jean Bazaine, Kari Bert, Emiel De Keyser, Gilberte De Leger, Serge Largot, Marcel Rademakers (Mark Meekers), er is één beeldhouwer: Roland Monteyne en als gast voor België, de schilder Vlerick (de eerste ontmoeting van een schilder van het licht met de schilders van het licht).
Tot slot:
1. De groep komt geleidelijk tot een kleinere maar hechtere kern van mensen.
2. Een bijzonder feit op deze tentoonstelling is dat er zeer recent werk te zien is van Jean Bazaine, dit is een uitzonderlijke gebeurtenis.
3. De tentoonstelling brengt tegelijk een klein overzicht van de evolutie op picturaal gebied in het werk van degenen die nu de kern van de groep vormen. Er is werk bij elkaar gebracht dat van 1962 tot 1972 de lijn van de evolutie duidelijk maakt.
4. Voor de eerste maal komen ook de allerjongsten in deze tentoonstelling aan bod, voorlopig elk met één werk. Deze jongeren zijn zo te noemen omwille van hun jeugdige leeftijd of omdat ze pas (als oudere schilders) in de Lumen-Numen-geest beginnen te werken. Het zijn de volgende namen: Robert Aerts, Pierre Lots, Jacqueline Marlier, Michèle Marlier, Romani Oscari, John Quivron, Paulette Van Loo en Nicole Veys.
Misschien zijn er nog meer dergelijke jongeren die de groep nog niet kent... Misschien wordt Lumen-Numen werkelijk reeds voortgezet in de komende generatie...
5. Dit 6de Lumen-Numen-programma zal op verschillende data te Gent, te Brussel, te Houffalize en te Nevele gebracht worden." **
( Art., in: Lumen Numen, nr. 6, Houffalize, 1972, p. 7-12)
----
* De bloemlezing is nooit verschenen bij gebrek aan financiële middelen
** De tentoonstellingen in Houffalize en Nevele gingen niet door
LUMEN NUMEN
"Groupe? Peut-être. Ecole? Certes pas. Ils ont décidé de chercher ensemble, dans un esprit de COMPAGNONNAGE, à faire de leur expérience artistique une expérience spirituelle à travers la notion de LUMIÈRE assumée aussi bien en son sens matériel, son emploi sur la toile, dans le vitrail qu'en son sens symbolique. Leurs "compagnons"? Ceux qui "apportent" dans cette même direction: en France: les Bazaine, les Tal Coat, les nombreux autres qui ont d'ailleurs rejoint ce groupe suscité en Belgique à l'initiative, notamment de Philippe d'Arschot. En Orient? Teshigahara "qui a ramené à son origine orientale l'influence occidentale qu'il a pu subir".
Le groupe... est né à Anvers en 1962. La sixième exposition Lumen-Numen marquera donc, en somme, un dixième anniversaire. Vous la verrez en 1973, à Houffalize (Maison de la Culture) et à Nevele (Buysse-Loveling Centrum)."
(Art.: Lumen Numen, dans: Vu et Entendu, Pourquoi Pas? nr. 2824, 11/01/73)
AFFICHE CONCERT INDISCHE MUZIEK
posted by fusionartistes @ 12:36 AM
0 Comments:
Post a Comment
<< Home